Psika

Në kuadrin e psikologjisë analitike të Jungut, psika nënkupton tërësinë e të gjitha proceseve psikike, duke përfshirë si dimensionet e vetëdijshme ashtu edhe ato të pavetëdijshme. Ndryshe nga Frojdi, i cili shpesh e nxori në pah aparatin psikik si një sistem konfliktual të drejtuar kryesisht nga instinktet seksuale dhe agresive, Jungu e theksoi psikën si një sistem vetërregullues, telosi kryesor i të cilit është “tërësia dhe individuimi” (Jung, 1959/1968). Psika, sipas pikëpamjes së Jungut, nuk mund të reduktohet në patologji ose derivate të instinkteve; përkundrazi, është një matricë e gjerë dhe dinamike në të cilën vetëdija, përmbajtjet e pavetëdijshme dhe proceset simbolike marrin pjesë në një shpalosje dialektike.

Struktura e psikës

Jungu propozoi një model të shtresuar të psikes, i cili përfshin:

Vetëdijen: Domeni i egos, gjë që ofron një ndjenjë identiteti dhe vazhdimësie. Vetëdija është e kufizuar në thelb, e varur nga perceptimi, kujtesa dhe mendimi i drejtuar. Ajo përfaqëson vetëm një shtresë të hollë sipërfaqësore të të gjithë psikës (Jung, 1921/1971).

Pavetëdijen personale: Përmban material dikur të vetëdijshëm, por më pas të shtypur ose të harruar, si dhe perceptime subliminale. Është analoge, megjithëse jo identike, me "paravetëdijen + pavetëdijen" e Frojdit.

Pavetëdija kolektive: Një risi radikale në mendimin jungian. Kjo shtresë transpersonale përmban arketipet, imazhe dhe modele primordiale të përvojës së përbashkët të njerëzimit. Arketipet manifestohen në mite, ëndrra dhe prodhime kulturore (Jung, 1959/1968).

Veten: Në qendër të teorisë së Jungut është Vetja (Selbst), e cila nënkupton arketipin e tërësisë psikike. Ajo tejkalon egon, duke përfaqësuar parimin organizues të psikes në tërësi. Procesi i individuimit, ku përmbajtjet e pavetëdijshme integrohen në vetëdije, synon drejt aktualizimit të Vetes.

Dinamika e psikës

Psika vepron përmes një mekanizmi kompensues: materiali i pavetëdijshëm shfaqet në forma simbolike për të balancuar njëanshmërinë e vetëdijes. Për shembull, një ego tepër racionale mund të kundërbalancohet nga ëndrra me përmbajtje irracionale, imagjinative (Jung, 1960/1981). Kjo pasqyron parimin thelbësor të Jungut të ekuilibrit psikik, të ngjashëm me homeostazën në biologji.

Simbolet

Për Jungun, simbolet janë gjuha e psikes. Ndryshe nga shenjat, të cilat janë univokale, simbolet janë polivalente dhe të pashtershme, duke orientuar drejt numinozes dhe të panjohurës (Jung, 1964). Simbolet ndërmjetësojnë midis vetëdijes dhe pavetëdijes, duke mundësuar transformimin dhe rritjen. 

Psika dhe kultura

Psikologjia e Jungut e zgjeron psiken përtej kufijve individualë. Meqenëse pavetëdija kolektive është e përbashkët, fenomenet kulturore (mitet, fetë, arti) shihen si eksternalizime të strukturave psikike. Për shembull, miti i përhapur i udhëtimit të heroit, i dokumentuar nga Campbell-i (1949), ilustron dramën arketipale të individuimit. Në këtë kuptim, psika është njëkohësisht thellësisht personale dhe universale.

Implikime filozofike dhe metodologjike

Koncepti i Jungut për psikën i reziston reduksionizmit. Ai është njëkohësisht empirik (i vëzhgueshëm në ëndrra, fenomene shoqërore dhe praktikë klinike) dhe metafizik (i paraqitur si një totalitet që tejkalon vëzhgimin e drejtpërdrejtë). Kritikët, si Adolf Grünbaum-i (1984), e kanë akuzuar Jungun për metafizikë spekulative, ndërsa të tjerët argumentojnë se modeli i tij pluralist ia lejon psikologjisë adresimin e dimensioneve të kuptimit, spiritualitetit dhe jetës simbolike, të cilat paradigmat reduksioniste i përjashtojnë (Samuels, 1985).

Literatura e cituar:

1.  Campbell, J. (1949). The Hero with a Thousand Faces. Princeton University Press.
   
   

2. Grünbaum, A. (1984). The Foundations of Psychoanalysis: A Philosophical Critique. University of California Press.
   
   

3. Jung, C. G. (1921/1971). Psychological Types (Collected Works, Vol. 6). Princeton University Press.
   
   

4. Jung, C. G. (1959/1968). The Archetypes and the Collective Unconscious (Collected Works, Vol. 9, Part 1). Princeton University Press.
   
   

5. Jung, C. G. (1960/1981). The Structure and Dynamics of the Psyche (Collected Works, Vol. 8). Princeton University Press.
   
   

6. Jung, C. G. (1964). Man and His Symbols. Doubleday.
   
   

7. Samuels, A. (1985). Jung and the Post-Jungians. Routledge.