Anima & Animusi

Në psikologjinë jungiane, Anima dhe Animusi janë imazhe arketipore të shpirtit, që përfaqësojnë femëroren e brendshme tek burri dhe mashkulloren e brendshme tek gruaja. Ato nuk janë thjesht cilësi gjinore, por figura simbolike që shprehin prirjen e psikës drejt tërësisë përmes integrimit të të kundërtave.

Anima është personifikimi i të gjitha cilësive të pavetëdijshme psikologjike femërore tek një burrë: ndjeshmëri, kreativitet, imagjinatë, intuitë.

Animusi është personifikimi i të gjitha cilësive psikologjike të pavetëdijshme mashkullore tek gruaja: vendosmëri, guxim, autoritet, racio.

 Etimologjia

• Anima (latinisht): do të thotë “shpirt,” “frymëmarrje,” ose “jetë”. Qysh atëherë, Anima asocohej me aspektin emocional dhe të gjallë të qenies, veçanërisht me parimin femëror.
  
  

• Animus (latinisht): do të thotë “mendje” ose “shpirti racional”. Asocohej me cilësi mashkullore si udhëheqja dhe guximi.
  
  

Jungu i rimori këto terma të lashtë për të përshkruar arketipet e brendshme kundërgjinore, duke theksuar rolin e tyre simbolik dhe jo-biologjik në procesin psikik.

Jungu kishte vënë re se burrat dhe gratë shpesh kanë ëndrra, fantazi dhe reagime emocionale që përfshijnë figura të gjinisë së kundërt, të cilat janë të idealizuara, frikësuese, joshëse apo hyjnore. Këto figura nuk janë përfaqësime reale të njerëzve, por projeksione arketipore; imazhe të formuara nga përvoja kolektive e njerëzimit.

Anima dhe Animusi janë mënyra e shpirtit për të përfaqësuar cilësitë e panjohura dhe të pavetëdijshme brenda vetes, veçanërisht ato që asocohen me gjininë e kundërt.

  Fazat zhvillimore

Jungu propozoi se Anima dhe Animusi zhvillohen në faza, nga forma e tyre primitive drejt formës së tyre të integruar dhe finale.

Zhvillimi i Animës (tek burri):

1. Eva – gruaja instinktive dhe biologjike (figura e nënës, kujdestare)
   
   

2. Helena – ideali seksual dhe romantik (projektimi i bukurisë dhe joshjes)
   
   

3. Maria – gruaja e spiritualizuar (pastërti, virtyt, frymëzim)
   
   

4. Sofia – udhërrëfyesja shpirtërore, zëri i brendshëm i kuptimit (urtësia e brendshme)
   
   

Zhvillimi i Animusit (tek gruaja):

1. Tarzani – forca primitive, mashkullorja instinktive
   
   

2. Heroi romantik – burri karizmatik dhe udhëheqës
   
   

3. Profesori – burri i logosit, mendimit dhe dijes
   
   

4. Udhërrëfyesi shpirtëror – zëri i brendshëm i kuptimit (urtësia e brendshme)

Çdo fazë pasqyron mënyrën se si personi lidhet me të kundërtën e tij/saj të brendshme: nga projektimi, përvetësimi, e deri tek integrimi.

Anima dhe Animusi shpesh projektohen mbi njerëz të gjinisë së kundërt, veçanërisht në lidhje romantike. Kur kjo ndodh, tjetri shndërrohet në një pasqyrë.

Shembuj:

• Një burrë mund të bjerë në dashuri me një grua jo për atë që ajo është, por sepse ajo pasqyron imazhin e pavetëdijshëm të Animës së tij.

• Një grua mund të grindet me Animusin e saj, të projektuar mbi një burrë që ajo e percepton si gjykues apo tepër racional, duke reflektuar dialogun e saj të brendshëm.

Projektimi mund të çojë në ekstazë romantike apo zhgënjim të dhimbshëm, por nëse vërehet në kohë dhe tërhiqet, shtrohet një rrugë drejt individuimit.

  Funksionet e Animës dhe Animusit

• Ndërmjetësues të pavetëdijes: Ata shfaqen si udhërrëfyes në ëndrra, duke ofruar njohuri dhe qasje në shtresat më të thella të Vetes.

• Ura drejt Vetes: Janë arketipe kalimtare; sapo integrohen, individi drejtohet drejt tërësisë së qenies.

• Sfida morale dhe emocionale: Sfidojnë rolet e ngurta gjinore dhe ndihmojnë individin të rimarrë potencialet e shtypura.

Për Jungun, një burrë nuk është vërtet i plotë pa u pajtuar me Animën e tij, ashtu siç një grua bëhet e plotë përmes një marrëdhënieje të vetëdijshme me Animusin e saj.

Për më tepër, Jungu theksonte se integrimi i Animës dhe Animusit nuk ka të bëjë me feminizimin apo maskulinizimin e sipërfaqshëm. Përkundrazi, kjo nënkupton:

• Për një burrë: të zhvillojë ndjeshmërinë, imagjinatën, kreativitetin (botën emocionale).

• Për një grua: të forcojë vullnetin, vendosmërinë, autoritetin, guximin, racionalitetin.

Qëllimi nuk është të ndryshohet natyra, por të balancohet përmes përballjes së vetëdijshme me të kundërtën e pavetëdijshme.

  Çfarë ndodh kur Anima dhe Animusi nuk integrohen?

Nëse Anima dhe Animusi nuk integrohen, ato kalojnë në formën e tyre negative:

    Animusi negativ (i paintegruar) te gratë

Kur Animusi është i paintegruar, ai nuk vepron më si strukturë mbështetëse e brendshme, por si një tiran i brendshëm. Në vend që t’i shërbejë arsyes dhe orientimit, ai shndërrohet në një fuqi dogmatike, gjykuese dhe sunduese.

Karakteristikat psikologjike:

• Flet në forma absolute: “Duhet”, “Gjithmonë është kështu”, “Të gjithë e dinë”

• Shfaq arrogancë intelektuale; përdor dijen jo për të kuptuar, por për të kontrolluar

• Ka prirje drejt ideologjive të ngurta dhe ndjenjës së epërsisë (kompleksit të superioritetit)

• Vlerëson emocionin, ndjeshmërinë dhe marrëdhëniet romantike si dobësi

• Projekton konfliktin e saj të brendshëm tek burrat, duke i parë ata ose si shtypës ose si të pavlerë

Pasojat:

• Humbje e inteligjencës emocionale

• Marrëdhëniet e saj kanë natyrë konfliktuoze, hierarkike, ose të zbrazëta

• Të folurit shpesh është thumbues, sarkastik apo përçmues

• Gruaja mund të duket “e fortë,” por është e shkëputur nga vetja, e izoluar dhe shpesh e hidhëruar apo e rraskapitur

• Ka prirje të projektojë Animusin e saj tek figura autoriteti apo ideologji, duke u identifikuar me to në vend që të mendojë në mënyrë të pavarur

    Anima negative (e paintegruar) te burrat

Kur Anima është e paintegruar, ajo nuk funksionon më si urë krijuese drejt pavetëdijes, por si një vorbull emocionale e çorientuar. Në vend që të zhvillojë thellësi ndjenjash, ajo ushqen projeksion, papjekuri emocionale dhe varësi.

Karakteristikat psikologjike:

• Ka prirje të idealizojë gratë, duke i parë si shpëtimtare hyjnore ose joshëse demoniake

• Bëhet emocionalisht i paqëndrueshëm, pasiv-agresiv ose viktimizues

• Reagon ndaj refuzimit apo kufijve me rënie emocionale ose manipulim

• Nuk arrin të bëjë dallim mes nevojës emocionale të brendshme dhe realitetit të marrëdhënies së jashtme

• I papërgjegjshëm, endet në fantazi, mall dhe obsesion romantik ose seksual

Pasojat:

• Dashuria bëhet obsesive, jo marrëdhënie reale; ai bie në dashuri me projeksionin e vet

• Gjendjet emocionale lëkunden mes euforisë së fryrë dhe rënies depresive

• Humb qartësinë dhe strukturën mashkullore; është i pushtuar nga emocionet

• Ka prirje të romantizojë vuajtjen e vet emocionale, duke e dramatizuar dhimbjen në vend që ta transformojë

• Shpesh është i paaftë të ruajë marrëdhënie të qëndrueshme për shkak të kaosit të tij të brendshëm

Pra, Anima dhe Animusi nuk janë thjesht cilësi gjinore, por figura arketipore të domosdoshme për tërësinë psikike, sepse vetëm përmes dialogut me këto figura, egoja mund të tejkalojë kufizimet e saj.