Kush ishte Jungu?

Jungu lindi në Kesuil, pranë Liqenit të Konstancës, në vitin 1875. Kur ishte gjashtë muajsh, familja e tij u shpërngul në Laufen, pranë ujëvarës së Rajnit (Rhine Falls). Ishte fëmija më i madh dhe kishte një motër. I ati ishte pastor në Kishën e Reformuar Zvicerane. Nga fundi i jetës, Jungu shkroi një libër autobiografik me titull “Nga përjetimet më të hershme të jetës sime,” i cili më vonë u përfshi në veprën Kujtime, Ëndrra, Reflektime (Memories, Dreams, Reflections), në një version të redaktuar në mënyrë drastike. Në këtë libër, ai rrëfen ngjarjet vendimtare që e orientuan drejt prirjes së tij psikologjike. Meqë fokusohet në ëndrrat, vizionet dhe fantazitë e fëmijërisë, ky kujtim mund të shihet si një hyrje në Liber Novus (Libri i Ri).
    Në ëndrrën e tij të parë, ai e sheh veten në një lëndinë me një gropë gurësh. Duke hasur në disa shkallë, ai zbret poshtë dhe gjendet në një dhomë nëntokësore. Aty ndodhet një fron prej ari, mbi të cilin qëndron diçka që ngjan me trungun e një peme e formuar prej lëkure dhe mishi, me një sy në majë. Më pas dëgjon zërin e nënës së tij, e cila e tmerruar, i thotë se ai është “ngrënësi i njerëzve.” Ai nuk ishte i sigurt nëse ajo po thoshte që kjo figurë hante fëmijë apo ishte identike me Krishtin.
Kjo ëndërr ndikoi thellësisht në përfytyrimin e tij për Krishtin. Vite më vonë, e kuptoi se ajo figurë ishte, në fakt, një penis, madje një fallus ritual, ndërsa skena realizohej në një tempull nëntokësor. Ai erdhi në përfundim se kjo ëndërr ishte një inicim për "në sekretet e tokës".
    Në fëmijëri, Jungu përjetoi disa halucinacione vizuale. Dukej se kishte edhe aftësinë për të evokuar vullnetshëm imazhe mendore. Në një seminar të vitit 1935, ai iu rikthye një kujtimi me portretin e gjyshes nga nëna, të cilin tha se e vëzhgonte gjatë kur ishte fëmijë, deri në atë pikë sa “e shihte” gjyshin e tij duke zbritur shkallët. 
Një ditë me diell, kur Jungu ishte dymbëdhjetë vjeç, po kalonte nëpër sheshin e Mynsterit në Bazel dhe po admironte mënyrën se si dielli reflektonte mbi tjegullat e saporestauruara të katedrales. Në po atë moment, ndjeu shfaqjen e një mendimi të tmerrshëm e mëkatar, të cilin u përpoq ta largonte. Jetoi për disa ditë me ankth të thellë. Më në fund, duke e bindur veten se vetë Zoti dëshironte që ai ta mendonte atë mendim, ashtu siç Zoti kishte dashur që Adami dhe Eva të mëkatonin, ai ia lejoi vetes ta përfytyronte atë mendim. Dhe e pa Zotin në fronin e tij, duke lëshuar një jashtëqitje të madhe hyjnore mbi katedrale, me çka dhe e shkatërroi çatinë e re, duke e përmbysur kështu ndërtesën e tërë. Me këtë përfytyrim, Jungu ndjeu një lumturi dhe çlirim që nuk e kishte përjetuar kurrë më parë. E përjetoi këtë si përvojë të "Zotit të gjallë dhe të drejtpërdrejtë, që qëndron i gjithëfuqishëm dhe i lirë përtej Biblës dhe Kishës." Ai ndjeu se ishte i vetëm përballë Zotit, dhe se pikërisht aty nisi përgjegjësia e tij e vërtetë. E kuptoi se ajo përvojë e drejtpërdrejtë dhe e menjëhershme me Zotin e gjallë, i cili qëndron jashtë strukturave fetare, ishte pikërisht ajo që i mungonte babait të tij.
    Kjo ndjesi e “të përzgjedhurit” e çoi më pas drejt një zhgënjimi përfundimtar me Kishën, në rastin e Kungimit të Parë. Ai ishte udhëzuar të besonte se kjo do të ishte një përvojë e madhe shpirtërore. Por në vend të saj, nuk ndodhi asgjë. Ai erdhi në përfundim se: “Për mua, ishte mungesë e Zotit dhe mungesë e fesë. Kisha ishte një vend ku nuk mund të shkoja më. Aty nuk kishte jetë, por vdekje.”
    Pikërisht në këtë periudhë filloi etja e pangopur e Jungut për lexim. U ndal veçanërisht te Fausti i Gëtes. U godit nga fakti se Gëte e trajtonte figurën e djallit, Mefistofelin, me seriozitet filozofik. Në fushën e filozofisë, atë e ndikoi thellësisht Shopenhaueri, i cili pranoi realitetin e së keqes dhe u dha zë vuajtjeve të botës.
    Jungu gjithashtu ndiente sikur jetonte në dy shekuj njëkohësisht, dhe kishte një nostalgji të thellë për shekullin XVIII. Ndjesia e tij e dualitetit u konkretizua përmes dy personaliteteve të tij, të cilat i quajti Numri 1 dhe Numri 2. Numri 1 ishte djali i shkollës së Bazelit, që lexonte romane dhe merrte pjesë në jetën shoqërore. Numri 2 i viheshte pas reflektimeve fetare në vetmi, në një gjendje bashkëshkrirjeje me natyrën dhe kozmosin. Ai banonte në “botën e Zotit”. Ky personalitet ndihej si më i vërtetë. Numri 1 dëshironte të çlirohej nga melankolia dhe izolimi i Numrit 2. Por kur hynte Numri 2, ishte sikur të futej në dhomë një shpirt i lashtë, i vdekur prej kohësh, por gjithnjë i pranishëm. Numri 2 nuk kishte karakter të përcaktueshëm. Ai ishte i lidhur me historinë, veçanërisht me Mesjetën. Për Numrin 2, Numri 1, me gjithë mangësitë dhe pafuqinë e tij, ishte thjesht një figurë që duhej duruar. Kjo ndërveprimësi mes dy personaliteteve shtrihej gjatë gjithë jetës së Jungut. Sipas tij, të gjithë jemi kështu - një pjesë e jona jeton në të tashmen, ndërsa tjetra është e lidhur me shekujt e së kaluarës.
    Kur erdhi koha që ai të zgjidhte një profesion, konflikti mes dy personaliteteve u përshkallëzua. Numri 1 dëshironte të ndiqte shkencat natyrore; Numri 2, shkencat humane dhe shpirtërore. Pikërisht atëherë, Jungu pa dy ëndrra vendimtare. Në të parën, ai ecte në një pyll të errët përgjatë lumit Rajn (Rhein). Has një tumë varri dhe fillon të gërmojë, derisa zbulon mbetje të kafshëve parahistorike. Kjo ëndërr i zgjon dëshirën për të njohur natyrën dhe lashtësinë e saj. Në ëndrrën e dytë, ai ndodhej përsëri në një pyll ku kishte rrjedha uji. Gjeti një pishinë rrethore, e rrethuar me bimësi tër dendur. Brenda saj, pa një krijesë të bukur, një radiolarie të madhe. Pas këtyre ëndrrave, Jungu vendosi të ndjekë rrugën e shkencës. Por për të zgjidhur pyetjen praktike se si do të siguronte jetesën, vendosi të studiojë mjekësi. Më pas, pa një tjetër ëndërr: ndodhej në një vend të panjohur, i rrethuar nga mjegullat, duke ecur ngadalë kundër erës. Po kujdesej për një dritë të vogël që të mos shuhej. Papritur, përballë tij doli një figurë e madhe, e zezë, kërcënuese. Kur u zgjua, kuptoi se ajo figurë nuk ishte tjetër veçse hija e hedhur nga vetë drita që ai po mbante. Jungu mendoi se në atë ëndërr, Numri 1 ishte vetja e tij, duke mbajtur dritën, dhe Numri 2 ishte hija që e ndiqte pas. E interpretoi këtë si një shenjë që duhej të ecte përpara me Numrin 1, dhe të mos kthehej më pas për të jetuar botën e Numrit 2.
    Gjatë viteve të tij universitare, ndërveprimi mes këtyre dy personaliteteve vazhdoi. Përveç studimeve në mjekësi, Jungu ndërmori një program intensiv leximi jashtë kurrikulës, duke u përqendruar veçanërisht në veprat e Niçes, Shopenhauerit, Suedenborgut dhe autorëve që shkruanin mbi spiritualizmin. Libri Kështu foli Zarathustra i Niçes pati një ndikim të thellë mbi të. Ai kishte përshtypjen se personazhi Zarathustra përkonte me personalitetin e tij Numër 2 dhe kishte frikë se, ashtu si Zarathustra, edhe ky personalitet i tij mund të ishte po aq patologjik. Ai mori pjesë në një shoqatë studentore për debate, të quajtur Shoqata Zofingia, ku mbajti ligjërata mbi këto tema. Spiritualizmi ishte për të pikë serioze interesi, sepse kishte përshtypjen që spiritualistët përpiqeshin të përdornin metoda shkencore për të hetuar botën mbinatyrore dhe për të vërtetuar pavdekësinë e shpirtit.
    Gjysma e dytë e shekullit XIX pa lindjen e spiritualizmit modern, i cili u përhap në gjithë Evropën dhe Amerikën. Nëpërmjet spiritualizmit, u zhvillua praktika e ekstazës dhe fenomenet që e shoqëronin atë: të folurit në gjendje ekstaze, glosolalia (të folurit në gjuhë të panjohura), shkrimi automatik dhe vizionet-kristal. Këto fenomene tërhoqën vëmendjen e shkencëtarëve të shquar si Kruks, Celner dhe Uollis, por gjithashtu edhe të psikologëve si Frojdi, Ferenci, Blojleri, Uilliam Xhejmsi, Majërsi, Zhané, Bergsoni, Stenli Hall, Shrenk-Nocingu, Molli, Desuar, Rishe dhe Flurnua.
    Gjatë kohës së studimeve në Bazel, Jungu dhe disa studentë të tjerë morën pjesë në seanca spiritualiste. Në vitin 1896 zhvilluan një seri të gjatë seancash me kushërirën e tij, Helene Prejsuerk, e cila dukej se kishte aftësi mediale. Jungu vërejti se përgjatë ekstazës, ajo kalonte në personalitete të ndryshme, të cilat mund t’i thërriste me sugjerim. Në këto seanca shfaqeshin të afërm të vdekur, ndërsa ajo mishërohej plotësisht në figurat e tyre. Njëashtu, tregonte histori nga inkarnimet e saj të mëparshme dhe shpaloste një kozmologji mistike, e përfaqësuar në formën e një mandale. Zbulimet e saj spiritualiste vazhduan derisa u kap në përpjekje për fabrikim artificial të manifestimeve fizike, çka çoi në ndërprerjen e seancave.
    Në vitin 1899, duke lexuar librin Manual i Psikiatrisë nga Rihard fon Kraft-Ebingu , Jungu kuptoi se pasioni i tij i vërtetë ishte psikiatria, e cila përfaqësonte në mënyrë ideale interesat e të dy personaliteteve të tij. Ai përjetoi një lloj konvertimi drejt një kuadri natyralist-shkencor. Pas përfundimit të studimeve mjekësore, në fund të vitit 1900, u emërua mjek asistent në spitalin Burghëlcli. Ishte një klinikë universitare përparimtare, nën drejtimin e Eugen Blojlerit. Në fund të shekullit XIX, shumë figura të rëndësishme kërkonin të themelonin një psikologji të re shkencore. Mendohej se, duke e kthyer psikologjinë në një shkencë të bazuar në metoda empirike, do të transformoheshin të gjitha format ekzistuese të të kuptuarit njerëzor. Kjo psikologji e re përmendej si kulmi i revolucionit shkencor. Falë Blojlerit dhe paraardhësit të tij, Auguste Forelit, në Burghëlcli iu dha hapësirë e veçantë kërkimeve psikologjike dhe hipnozës.
    Disertacioni mjekësor i Jungut u përqendrua te psikogjeneza e fenomeneve spiritualiste, në formën e një analize të seancave me Helene Prejsuerk. Edhe pse në fillim interesi i tij kishte të bënte me vërtetësinë e mundshme të manifestimeve spirituale, më vonë ai studioi veprat e Frederik Majers, Uilliam Xhejmsit dhe veçanërisht të Teodor Flurnoas. Në fund të vitit 1899, Flurnoa botoi një studim mbi një mediale që ai e quajti Helen Smith, studim ky që përfundoi si "bestseller". Risi e këtij studimi ishte se ai e trajtonte rastin e saj krejtësisht nga këndvështrimi psikologjik, si një mënyrë për të ndriçuar vetëdijen subliminale. Një kthesë vendimtare ndodhi përmes punës së Flurnoat, Majërsit dhe Uilliam Xhejmsit. të cilët argumentuan se pavarësisht nëse përvojat spiritualiste janë “reale” apo jo, ato u ofrojnë psikologëve njohuri të thella mbi strukturën e nënvetëdijes dhe për pasojë, mbi psikën njerëzore në tërësi. Përmes tyre, "ndërmjetësit" u bënë subjekte qendrore të psikologjisë së re.
Me këtë kthesë, metodat që dikur përdoreshin nga ndërmjetësit, si shkrimi automatik, të folurit në gjendje ekstaze dhe vizioni kristalit, u përvetësuan nga psikologët dhe u shndërruan në mjete të rëndësishme kërkimi eksperimental. Në psikoterapi, Pjer Zhané dhe Morton Prins përdorën shkrimin automatik dhe vështrimin në kristal si metoda për të zbuluar kujtime të fshehura dhe ide fikse të nënvetëdijshme.
Shkrimi automatik nxirrte në sipërfaqe nën-personalitete, dhe mundësonte dialogë me to. Për Zhané dhe Prinsin, qëllimi i këtyre praktikave ishte rintegimi i personalitetit të përçarë.
    Jungu mbeti aq i mahnitur nga libri i Flurnoas, sa i ofroi atij ta përkthente në gjermanisht, por ai tashmë kishte një përkthyes. Ndikimi i këtyre studimeve është i dukshëm në disertacionin e Jungut, ku e trajton rastin ekskluzivisht nga një këndvështrim psikologjik. Puna e tij u modelua ngushtë sipas librit të Flurnoas, Nga India në Planetin Mars, si në përmbajtje, ashtu edhe në interpretimin e psikogjenezës së romaneve spiritualiste të Helenës.
Disertacioni i Jungut tregon gjithashtu se si ai përdorte shkrimin automatik si metodë hetimi psikologjik.
    Në vitin 1902, Jungu u fejua me Ema Raushenbah, me të cilën u martua dhe pati pesë fëmijë. Deri në atë kohë, ai kishte mbajtur ditar. Në një nga shënimet e fundit, me datë maj 1902, ai shkruan:

“Nuk jam më vetëm me veten dhe mund ta kujtoj vetëm artificialisht ndjesinë e frikshme dhe të bukur të vetmisë.
Kjo është ana e errët e fatit të dashurisë.” 

Për Jungun, martesa shënoi largimin nga vetmia me të cilën ishte mësuar.
    Në rininë e tij, Jungu vizitonte shpesh muzeun e artit në Bazel, dhe interesohej veçanërisht me veprat e Holbajnit dhe Bëklinit, si dhe nga piktorët holandezë. Nga fundi i studimeve të tij, ai iu përkushtua këtij arti për gati një vit. Pikturat e tij nga kjo periudhë ishin peizazhe në stil realist, që dëshmojnë aftësi teknike të larta dhe mjeshtëri delikate. Në vitin 1902/3, Jungu la postin në Burghëlci dhe shkoi në Paris për të studiuar me psikologun më të shquar francez të kohës, Pjer Zhané, i cili ligjëronte në Collège de France. Gjatë qëndrimit të tij në Paris, Jungu iu përkushtua me pasion pikturës dhe vizitave të shpeshta në muze, veçanërisht në Luvër.
Ai i kushtoi vëmendje të veçantë artit të lashtë, antikiteteve egjiptiane, si dhe veprave të Rilindjes: Fra Anxheliko, Leonardo da Vinçi, Rubens dhe Frans Hals. Jungu bleu piktura dhe gravura, madje disa prej tyre i kopjoi për të mobiluar shtëpinë e tij të re. Pikturonte si me vaj ashtu edhe me ngjyra uji. Në janar të vitit 1903, shkoi në Londër, ku vizitoi muzeumet kryesore, duke iu përkushtuar veçanërisht koleksioneve egjiptiane, azteke dhe inka në Muzeun Britanik.
    Pas kthimit të tij, ai mori një post të liruar në Burghëlci dhe iu përkushtua kërkimit dhe analizës së asociacioneve gjuhësore, në bashkëpunim me Franc Riklinin. Së bashku me kolegët, ata kryen një seri të gjerë eksperimentesh, të cilat i analizuan statistikisht. Baza konceptuale e punës së hershme të Jungut qëndronte mbi punën e Flurnoas dhe Zhanéit, të cilën përpiqej ta bashkonte me metodologjinë kërkimore të Vilhelm Vundit dhe Emil Krepelinit.  Jungu dhe Riklin përdorën eksperimentin e asociacioneve, i konceptuar fillimisht nga Francis Galton dhe i zhvilluar më tej në psikologji dhe psikiatri nga Vundt, Krepelin dhe Gustav Ashafenburg. Qëllimi i këtij projekti kërkimor, i iniciuar nga Blojler, ishte të krijonte një mjet të shpejtë dhe të besueshëm për diagnozën diferenciale. Edhe pse ekipi i Burghëlclit nuk arriti ta realizonte këtë objektiv, ata u mahnitën nga rëndësia e çrregullimeve në reagim dhe kohëzgjatjes së reagimeve. Jungu dhe Riklin argumentuan se këto reagime të çrregullta ishin pasojë e pranisë së komplekseve emocionalisht të ngarkuara, andaj përdorën eksperimentet e tyre për të zhvilluar një psikologji të përgjithshme të komplekseve.
    Kjo punë e vendosi Jungun në skenën shkencore si një nga yjet në ngjitje të psikiatrisë së kohës.
Në vitin 1906, ai aplikoi teorinë e tij të re mbi komplekset për të studiuar psikogjenezën e demencës precox (sot e njohur si skizofrenia), duke treguar se edhe format më ekstreme të çrregullimeve mendore mund të kishin një kuptim të brendshëm dhe një strukturë psikike të interpretuar. Për Jungun, ashtu si edhe për një numër psikiatrësh dhe psikologësh të tjerë të kohës, si Pjer Zhané dhe Adolf Mejer, çmenduria nuk shihej si diçka tërësisht e ndarë nga normaliteti, por si një skaj ekstrem në një spektër të vazhdueshëm të përvojës njerëzore. Dy vjet më vonë, ai argumentonte:

“Nëse depërtojmë me ndjeshmëri në sekretet njerëzore të personit të sëmurë, çmenduria gjithashtu zbulon sistemin e vet, duke e njohur kështu sëmundjen mendore thjesht si një reagim të jashtëzakonshëm ndaj problemeve emocionale që nuk na janë të huaja.” 

   Me kalimin e kohës, Jungu u bë gjithnjë e më i zhgënjyer nga kufizimet e metodave eksperimentale dhe statistikore në psikiatri dhe psikologji. Në klinikën ambulatore të Burghëlcit, ai prezantonte demonstrime hipnotike, gjë që e orientoi drejt interesit për terapinë dhe për përdorimin e takimit klinik si metodë kërkimi. Rreth vitit 1904, Blojler e futi psikanalizën në Burghëlci dhe filloi një korrespondencë me Frojdin, duke i kërkuar ndihmë për analizën e ëndrrave të veta. Në vitin 1906, Jungu hyri në komunikim me Frojdin, një marrëdhënie që më pas do të mitologjizohej gjerësisht. U krijua një legjendë Frojdocentrike, sipas së cilës Frojdi dhe psikanaliza përfaqësonin burimin kryesor të punës së Jungut. Kjo legjendë ka çuar në një keqvendosje të plotë të Jungut brenda historisë intelektuale të shekullit XX. Vetë Jungu protestoi në mënyrë të përsëritur ndaj kësaj qasjeje. Për shembull, në një artikull të pabotuar por të shkruar në vitet 1930, "Përçarja në shkollën freudiane", ai shkruante:

“Unë nuk rrjedh në asnjë mënyrë ekskluzivisht nga Frojdi. Kam pasur qëndrimin tim shkencor dhe teorinë mbi komplekset përpara se të takoja Frojdin. Mësuesit që më kanë ndikuar më së shumti janë Blojler, Pjer Zhané dhe Teodor Flurnoa.”

Frojdi dhe Jungu rrjedhnin qartazi nga tradita intelektuale shumë të ndryshme, por u afruan nga interesat e përbashkëta për psikogjenezën e çrregullimeve mendore dhe për psikoterapinë. Qëllimi i tyre ishte të ndërtonin një psikoterapi shkencore të mbështetur mbi psikologjinë e re dhe që vetë psikologjia të themeloheshe mbi hetimin klinik të thelluar të jetëve individuale.
    Nën drejtimin e Blojlerit dhe Jungut, Burghëlci u shndërrua në qendrën e lëvizjes psikanalitike. Në vitin 1908, u themelua revista Jahrbuch für psychoanalytische und psychopathologische Forschungen (Vjetari për Kërkime Psikoanalitike dhe Psikopatologjike), me Blojlerin dhe Frojdin si redaktorë të përgjithshëm, ndërsa me Jungun si redaktor menaxhues. Falë mbështetjes së tyre të palëkundur, psikoanaliza fitoi një vend në botën psikiatrike gjermane. Në vitin 1909, Jungu mori një diplomë nderi nga Universiteti Clark për kërkimet e tij mbi asociacionet.
Vitit tjetër, u themelua Shoqata Ndërkombëtare për Psikanalizën, me Jungun në postin e kryetarit të saj të parë. Gjatë kësaj periudhe të bashkëpunimit me Frojin, Jungu ishte një nga arkitektët kryesorë të lëvizjes psikoanalitike.
Për të, kjo ishte një kohë aktiviteti të ethshëm institucional dhe politik. Por, siç ndodh shpesh në çdo lëvizje të re, ajo u përça nga mosmarrëveshje të ashpra dhe tensione të brendshme.

Ky tekst është përkthim i kapitullit “Who Was Jung?” nga Sonu Shamdasani, i botuar në veprën The Red Book: Liber Novus (2009). Përkthimi është realizuar në përputhje me qëllime informuese dhe edukative.

Literatura e cituar:

1. Shamdasani, S. (2009). Who was Jung? In C. G. Jung, The Red Book: Liber Novus (S. Shamdasani, Ed. & Intro.) (pp. 03–12). W. W. Norton & Company.