"Jungu dhe Frojdi – mbi ndarjen e shenjtë të diellit nga hëna,
ndarje që i dha njeriut dritë të shumëfishtë mbi vetveten" - Sumea Ramadani

Reflektim

Jungu dhe Frojdi – mbi ndarjen e shenjtë të diellit nga hëna, ndarje që i dha njeriut dritë të shumëfishtë mbi vetveten

Disa takime nuk janë thjeshtë takime, por përplasje galaktikash. Ashtu siç ishte takimi mes Zigmund Frojdit dhe Karl Gustav Jungut. Ky takim arketipal i dy mendjeve që eksploronin labirintin e pavetëdijes zgjati më shumë se 13 orë rresht. Nga njëra anë ishte Frojdi, i përkushtuar ndaj ndriçimit të errësirës së dëshirave të shtypura; nga ana tjetër, Jungu, me sytë ngulur drejt simbolit, mitit dhe së përjetshmes – dy pasqyra që përthithnin dhe shtrembëronin dritën e njëri-tjetrit, duke ndërtuar një dialog që, në thelb, mbante në vete edhe farën e ndarjes.

Kjo farë e ndarjes filloi të rritej qysh në çastin kur, në këtë përballje, Frojdi pa te Jungu birin e tij shpirtëror – trashëgimtarin që do ta bartte psikoanalizën përtej kufijve shoqërorë. Por atë që Frojdi e pa si një trashëgimi shpirtërore, përmbante në vete tendencë oedipale. Jungu nuk mund të mbetej bir. Ai nuk ishte as nxënës i tij. Jungu ishte thirrja e vetvetes për t'u bërë i tërësishëm, për të çarë lëkurën e varësisë intelektuale dhe për të lindur si shpirt i pavarur. 

Frojdi, në themel, e shihte njeriun si një organizëm nën trysni të vazhdueshme, ku libidoja insistonte ose për shkarkim, ose për shpërthimin e saj në somatizëm. Pavetëdija për të ishte vendi i të ndaluarës, i dhimbjes së heshtur. Por Jungu nuk mund ta shihte libidon të reduktuar. Ai ia lejoi zgjerimin libidos deri në përkufizim të saj si një energji jetësore, një forcë që ndjek simbolin, ëndrrën, religjiozen, dhe vetë transformimin e qenies. Libidoja pra, ajo që i bëri një, i ndau në dy.

Frojdi kërkonte besnikëri teorike; Jungu kërkonte shëlbim të shpirtit. Aty ku njëri ndërtonte një shkencë të pavetëdijes, tjetri përpiqej të ngjallte një filozofi të thellë të qenies, duke u kthyer në mit, në arketip, në gjuhën që flet më shumë me shpirtin sesa me racionalen.

Ndarja e tyre u kthye në një tronditje krijuese që e shtyu psikologjinë drejt një pluraliteti të nevojshëm që ajo të mos jetë vetëm shkencë, por edhe art; jo vetëm analiza e të kaluarës, por edhe harta e analizes të së ardhmes shpirtërore të njeriut. Në këtë ndarje, theksohet fakti se çdo vetvete e vërtetë kërkon guximin për të humbur dhe për t’u gjetur. Dhe ndoshta, në heshtjen që pasoi shkëputjen e tyre, Frojdi dhe Jungu u takuan sërish jo në fjalë, por në ujërat dhe tokat që vazhdojnë të formësojnë mendimin psikologjik edhe sot.

Kjo nuk është një rrëfenjë e ndarjes si dështim. Përkundrazi, është një dëshmi e ligjit të padukshëm të psikës: vetëdija lind në plagë, piqet në përplasje dhe rritet në vetmi.

Kjo ndarje, për më tepër, u njoh edhe si një iniciim arketipor drejt formësimit të një vetjeje autentike. Ishte kapitulli i parë i procesit të tij të “individuimit”; një proces i gjatë, shpesh i dhimbshëm, ku njeriu e rindërton veten përtej autoriteteve të mëparshme dhe përtej skemave të trashëguara. Ashtu si arketipi i heroit që duhet të kalojë përmes hijes për të mbërritur në dritë, edhe Jungu u desh të largohej nga burimi që e frymëzoi fillimisht, për të krijuar një vizion që ishte më afër dimensionit të shenjtë, simbolik dhe mistik të qenies.

Nuk është e arsyeshme të kërkojmë kush kishte të drejtë. Të dy bartnin të vërteta që ndriçonin aspekte të ndryshme të njeriut. Frojdi ishte anatomisti i plagës së pavetëdijshme. Ai që ekspozonte rrënjët e dhimbjes. Jungu ishte lirik i shpirtit kolektiv, i cili shtroi rrugën jo vetëm kah e kaluara, por edhe kah mungesa e kuptimit në kohën moderne, zbrazëtia ekzistenciale dhe etja e pandërprerë për transcendencë. 

Historia nuk i shkruajti si kundërshtarë, por si pasqyra të njëri-tjetrit. Ndarja e tyre mbeti si ndarje e shenjtë, siç ndahet dielli nga hëna, për t’i dhënë njeriut dritë të shumëfishtë mbi vetveten. 

Sumea Ramadani