Persona
Në psikologjinë jungiane, persona është maska sociale apo roli psikologjiko-social që një individ merr për të funksionuar në shoqëri. Është ajo pjesë e personalitetit që ndërmjetëson mes egos dhe botës së jashtme, duke i mundësuar individit të paraqesë një imazh të caktuar; një që përputhet me normat, pritshmëritë apo rolet sociale.
Persona është e domosdoshme për ekzistencën shoqërore, por kur egoja identifikohet me të, ajo kthehet në pengesë serioze, duke e shkëputur egon nga shtresat më të thella të psikës.
Etimologjia
Fjala persona rrjedh nga latinishtja dhe fillimisht do të thoshte “maskë” që aktorët mbanin në teatër.
Nga per- (përmes) + sonare (të tingëllojë), duke iu referuar faktit që zëri i aktorit dëgjohej “përmes maskës”.
Jungu e përdori këtë term për të përshkruar shtresën ndërmjetësuese të identitetit, të formuar nga kultura dhe pritshmëritë personale.
Funksioni i personës
Persona nuk është domosdoshmërisht e rreme apo negative. Ajo është një nevojë psikologjike për:
mbajtjen e roleve sociale (p.sh. mësues, prind, mjek, artist)
krijimin e kufijve mes jetës private dhe publike
mundësimin e përkatësisë dhe mbijetesës shoqërore
Në këtë kuptim, persona ia mundëson individit aktrimin e roleve shoqërore, pa ekspozuar tërësinë e tij të brendshme.
Persona dhe egoja
Edhe pse persona është e ndarë nga egoja, të dyja shpesh ngatërrohen. Kjo ndodh kur egoja identifikohet me personën, duke besuar se imazhi social është thelbi psikologjik i individit.
Pasojat përfshijnë:
identitet sipërfaqësor
shtypje e dëshirave, emocioneve dhe impulseve më të thella
ankth apo kolaps kur persona sfidohet apo shembet
imazh i brishtë ose i ngurtë i vetes
Persona dhe hija
Gjithçka që nuk përputhet me personën, çdo cilësi, emocion apo impuls që bie ndesh me imazhin shoqëror, shtypet dhe zhvendoset në hije, gjë që krijon tension të brendshëm dhe fragmentim psikik.
Shumë kriza psikologjike fillojnë kur persona nuk përshtatet më. Kjo mund të shkaktohet nga:
ndryshime jetësore (ndryshim profesioni, divorc, humbje)
rritje personale që bie ndesh me pritshmëritë shoqërore
kontakte me të pavetëdijshmen (ëndrra, përvoja shpirtërore)
Këto momente shpesh shënojnë fillimin e procesit të individuimit, kur egoja duhet të dallohet nga maska dhe të përballet me thellësitë që më parë i kishte fshehur.
Persona e integruar
Qëllimi nuk është të eliminohet persona, por të vetëdijesohet dhe të bëhet elastike: një mjet funksional, jo një identitet i rremë. Persona e integruar shpreh të vërtetën e individit në një formë që bota mund ta kuptojë.