Pavetëdija kolektive

Pavetëdija kolektive është një nga konceptet thelbësore dhe revolucionare të Karl Gustav Jungut. Ajo i referohet shtresës më të thellë të psikës njerëzore, përtej përvojës dhe kujtesës personale, ku banojnë struktura psikike universale, të trashëguara nga të gjithë njerëzit, pavarësisht prejardhjes kulturore apo historike.

Ndryshe nga pavetëdija personale, e cila përmban përvoja të harruara, ndjenja të shtypura apo komplekse të pazgjidhura që i përkasin individit, pavetëdija kolektive përmban arketipe: imazhe, instinkte dhe motive parësore, të cilat nuk përfitohen nga përvoja, por janë të lindura, duke formuar substratin psikik të njerëzimit.

Etimologjia

• Pavetëdije: term që i referohet proceseve mendore ose përjetimeve që ndodhin jashtë vetëdijes.
  Në psikologji, nocioni pavetëdije është përkthim huazues i gjermanishtes, das Unbewusste, i dokumentuar si emër më 1876, ndërsa si mbiemër (në kuptimin psikologjik) është regjistruar në vitin 1912, falë teorive frojdiane.

• Kolektive: vjen nga latinishtja collectivus, e formuar nga folja colligere (“mbledh”, “grumbulloj”), që rrjedh nga com- (“së bashku”) dhe legere (“mbledh”).
  Nënkupton “të mbledhurit së bashku”, “i përbashkët” dhe përdoret për të përshkruar një tipar, mendësi apo përvojë që ndan një grup i caktuar njerëzish.

Elaborim

Jungu bëri një dallim thelbësor midis dy niveleve të pavetëdijes:

• pavetëdija personale: e formuar nga përvoja jetësore individuale

• pavetëdija kolektive: e formuar a priori, përtej historisë personale. Ajo është universale dhe arketipore.

Ndërsa pavetëdija personale mund të eksplorohet përmes analizës biografike, pavetëdija kolektive kërkon interpretim simbolik, shpesh përmes ëndrrave, miteve, artit dhe fesë.

Jungu e mbështeti pavetëdijen kolektive në:

• mitologjinë ndërkulturore: tema dhe simbole të ngjashme në kultura të ndryshme

• ëndrra: njerëz që ëndërrojnë simbole të cilat nuk i njohin, e që i përkasin një kulture tjetër 

• imagjinatën aktive: shfaqje spontane të figurave arketipore në dialog të brendshëm apo vegime

• gjendjet psikotike: edhe në çrregullime të rënda, individët prodhojnë sisteme simbolike të lidhura me mite të lashta

Kjo e çoi Jungun të pohonte se psika njerëzore nuk është një tabelë e zbrazët, por një enë e paraformuar, e strukturuar nga trashëgimia psikike.

Dimensioni biologjik dhe evolucionar

Jungu e shihte pavetëdijen kolektive si analoge me instinktin: ashtu si kafshët trashëgojnë modele sjelljeje (migrimi, rituale çiftimi), edhe njerëzit trashëgojnë motive psikologjike.

Ai i quajti arketipet “imazhe instinktive”, me çka nënkuptonte kundërpërgjigjet e brendshme psikike ndaj instinkteve biologjike.

Rëndësia e pavetëdijes kolektive

Rëndësia e pavetëdijes kolektive qëndron jo vetëm në funksionin e saj përshkrues si një rezervuar i përbashkët psikik, por në mënyrën se si ajo e riformulon burimin e kuptimit në procesin analitik. Në vend që sfidat psikologjike të shihen vetëm si rezultat i historisë personale, qasja jungiane i interpreton ato si pika ndërprerjeje midis individit dhe rendit të përjetshëm psikik.
Në këtë mënyrë, pavetëdija kolektive jo vetëm që zgjeron fushën ontologjike të psikologjisë, por edhe e ripozicionon analizën si një proces ndërmjetësimi simbolik, ku shërimi ndodh përmes rikthimit të lidhjes me shtresat transpersonale të vetes.